Steeds meer boeren kiezen voor een vorm van regeneratieve, natuur-inclusieve landbouw. Vaak is daarbij wel de twijfel: is dat wel lonend? Enerzijds drukt een extensievere bedrijfsvoering de productie, anderzijds zijn er kostenbesparingen door geen of minder gebruik van kunstmest en krachtvoer. Hoe valt dat per saldo uit? Recente studies concludeerden dat extensieve melkveehouderij minder rendabel is dan intensieve. Maar deze onderzoeken hebben niet expliciet, en op bedrijfsniveau, naar regeneratieve en natuur-inclusieve bedrijven gekeken. Die hebben vaak een ander verdienmodel dan een intensief bedrijf.
In opdracht van onder meer Wij.land, Living Lab Fryslân, Vogelbescherming Nederland, Deltaplan Biodiversiteitsherstel en RVO met Alan Accountants en Adviseurs hebben we gewerkt aan het antwoord op de vraag: is er in de huidige markt een verdienmodel voor regeneratieve melkveehouderij? Zo nee, dan is er een argument om de geleverde ecosysteemdiensten vanuit publieke middelen te belonen. Zo ja, dan laat het aan gangbare boeren zien: er zit een toekomst in melkveehouderij als je het op deze manier aanpakt.
In het project hebben wij een methodologie ontwikkeld die verschillende bedrijfseconomische indicatoren berekent. Zo wordt gekeken naar meer bedrijfseconomische indicatoren als het saldo en het resultaat gewone bedrijfsuitoefening gehele bedrijf, alsook indicatoren die de financiele prestatie van een bedrijf weergeven, zoals het inkomen per onbetaalde arbeidsjaareenheid. Door het combineren van een divers aanbod aan indicatoren wordt zo een integraal beeld geschetst van de economische prestatie van het boerenbedrijf.
Deze methodologie hebben wij toegepast bij een eerste groep boeren, aangesloten bij Wij.land, Living Lab Fryslân en de Vogelbescherming. Dit zijn natuurinclusieve melkveebedrijven op zowel veen, klei als zand, uit het Groene Hart en Noord-Nederland. Na inspirerende bedrijfsbezoeken bij de deelnemende bedrijven hebben deze boeren openheid gegeven in hun boekhouding en hebben we zo voor de deelnemende bedrijven de indicatoren kunnen berekenen. Voor een waardevolle inbreng en een kritische blik vanuit het werkveld was een klankbordgroep samengesteld. De leden representeren het werkveld en zijn werkzaam bij Rabobank, Friesland-Campina, Wageningen University & Research, ABAB Accountants en Adviseurs, Ministerie van LNV, BoerenNatuur en in de melkveehouderij.
De inzichten uit het project zijn allereerst gedeeld met de boeren in clusterbijeenkomsten. Aan de hand van overzichtstabellen, grafieken en analyses hebben wij onszelf en de boeren wegwijs gemaakt door de grote hoeveelheid data, en hebben we aan de hand van deze analyses en feedback van de deelnemende boeren de methodologie verder aangescherpt. Daarnaast hebben we met Alan Accountants de boeren inzicht gegeven in hun bedrijfsvoering door het toepassen van de Activity Based Costing methode, waarbij de verdeling van kosten binnen het bedrijf zichtbaar wordt door het toerekenen van kosten en arbeid aan bepaalde activiteiten.
Na het aanscherpen van de methodologie door gesprekken met de klankbordgroep, begeleidingsgroep en deelnemende boeren is voor deze eerste groep een analyse uitgevoerd over de economische prestatie van hun bedrijf. Hieruit kwamen de volgende resultaten naar voren:
- Het is voor regeneratieve bedrijven mogelijk om tot een goed verdienmodel te komen: 11 van de 13 bestudeerde bedrijven behalen een inkomen per onbetaalde arbeidsjaareenheid dat hoger is dan het landelijk gemiddelde, 6 van de 13 bedrijven halen een hoger bedrijfsresultaat gewone bedrijfsuitoefening dan een referentiegroep van bovengemiddeld presterende gangbare boeren in Noord-Nederland. Door de kleine steekproef betekent dit niet dat natuurinclusieve boeren het economisch automatisch beter doen dan andere boeren, maar het toont wel aan dat een goede boterham mogelijk is voor regeneratieve melkveehouders.
- Elk bedrijf is anders: er blijkt uit het onderzoek niet één allesbepalende factor dat het verdienmodel maakt of breekt en er is niet één indicator waarop je alle bedrijven kunt vergelijken en beoordelen. Dit vraagt om het maken van keuzes en om ondernemerschap, creativiteit en vakmanschap, passend bij de boer en diens omgeving en een brede blik op het vlak van de economische prestaties. Tegelijkertijd blijkt dat het niet zo is dat een natuurinclusief bedrijf afhankelijk is van het hebben van een nicheproduct, neventak of nabijheid van een grote stad om tot een positief resultaat te komen.
Om deze resultaten van de analyse te communiceren organiseerden we in samenwerking met Wij.land een webinar, waarin we de belangrijkste resultaten deelden en samen in gesprek gingen over de relevantie van dit onderzoek voor de natuurinclusieve melkveehouderij. Met meer dan 300 online bezoekers kijken we terug op een geslaagd webinar.
In de rapportage is in meer detail uiteengezet welke resultaten nu al te observeren zijn omtrent het verdienvermogen van natuurinclusieve melkveehouderij. Naast dit rapport is ook een methodologische memo ontwikkeld met een verdere toelichting van de gebruikte methodologie aan de hand waarvan men zelf met de methode aan de slag kan. Dit is van belang voor een bredere toepassing van de methodologie en de ontwikkeling van een grotere en betrouwbaarder dataset. Daarnaast helpt het toepassen van deze methodologie boeren om zelf meer inzicht te krijgen in de economische en financiële aspecten van hun bedrijfsvoering. Boeren, adviseurs en andere geïnteresseerden die zelf met de methode aan de slag willen, kunnen de methode en het rekenblad hieronder downloaden.
Doorontwikkeling rekentool
In de herfst en winter van 2022 is de ontwikkelde methodologie in een rekentool verwerkt, die boeren zelf kunnen gebruiken om de bedrijfseconomische prestatie van het bedrijf in kaart te brengen. Deze rekentool is ontwikkeld met input en feedback van deelnemende boeren, en bevat handvatten in de vorm van een uitgebreide handleiding en informatieknoppen in de rekentool om deze zelfstandig in te kunnen vullen. Daarnaast is een printbaar dashboard ontwikkeld waarop de bedrijfseconomische prestatie van verschillende kanten belicht wordt.
De rekentool wordt gebruikt in studiegroepen om zo vergelijkingen tussen bedrijven mogelijk te maken, en boeren de mogelijkheid te bieden om met de rekentool en de inzichten hieruit aan de slag te gaan. Bij vragen over de rekentool, kan je contact opnemen met onze projectleider Merlissa Diele.