Terwijl ik dit schrijf, is het nog ongewis wat de uitkomst gaat zijn van de vijftiende Conference of the Parties van de Convention on Biological Diversity. Maar het is was hoe dan ook een historische bijeenkomst. Er valt ontzettend veel te vertellen en daarom doe ik dat in 15 korte fragmenten
Waar gaat het ook alweer over?
De inzet is hoog. De hoop is dat Montreal voor biodiversiteit wordt, wat Parijs voor klimaat was. De Convention on Biological Diversity is een resultaat van de in 1992 gehouden Rio Convention, waaruit zowel het verdrag rondom klimaat (UNFCCC) als rondom biodiversiteit (CBD) zijn onstaan, evenals het minder bekende verdrag om verwoestijning tegen te gaan (UNCCD). Net als bij het klimaatverdrag zijn er COP-bijeenkomsten (Conference of the Parties) waarin het verdrag wordt aangevuld en heronderhandeld. Bij de CBD vinden deze in principe eens in de twee jaar plaats, vandaar CBD-COP15, terwijl vorige maand in Sharm El-Sheikh al COP27 plaatsvond voor klimaat.
Waarom is deze COP zo belangrijk?
Zoals gezegd, de inzet is hoog. Dat komt doordat de afgesproken doelen van de CBD in 2020 zijn verlopen. Deze doelen, de zogenaamde Aichi Targets, waren het resultaat van onderhandelingen van COP10 in Nagoya, Japan, en kenden een looptijd tot en met 2020. 2020 moest the super year for nature worden, met de COP15 in Kungming, China, klimaat-COP26 in Glasgow en de IUCN World Conference in Marseille. COVID gooide roet in het eten waardoor deze bijeenkomst uiteindelijk in 2022 plaatsvindt in Montreal, maar waarbij China nog wel formeel als gastland fungeert. Omdat de Aichi Targets zijn verlopen, wordt nu een nieuwe set aan doelen onderhandeld onder de naam the post-2020 Global Biodiversity Framework, met korte termijn doelen voor nature-positive in 2030 en een lange termijn visie om in 2050 als mens in harmonie met natuur op deze planeet te kunnen leven.
Trouwens, zijn die Aichi doelen gehaald?
Daar kunnen we heel kort over zijn. Absoluut niet. Naar eigen zeggen zijn 6 doelen gedeeltelijk gehaald, en 14 in het geheel niet. Meer weten over de doelen en de voortgang? Dat kan! https://www.cbd.int/gbo/gbo5/publication/gbo-5-en.pdf Dit is weinig hoopgevend, maar juist dit gebrek aan voortgang maakt het nog belangrijker om tot een heel ambitieus GBF te komen.
Waarom is biodiversiteit dan zo belangrijk?
Hoewel een stuk minder bekend dan klimaatverandering, zijn wetenschappers het onderling wel over eens. Het verlies aan biodiversiteit is voor mensen nog bedreigender dan klimaatverandering. Daarbij gaat het niet alleen om het beschermen van orang utangs, panda’s en tijgers, maar om goed functionerende ecosystemen. Onze gehele economie en het gehele menselijk welzijn is daarvan afhankelijk. Biodiversiteitsverlies is niet alleen zeer bedreigend, maar gaat ook nog eens ongekend hard. Het is daarom cruciaal dat de GBF er komt.
Tussen hoop en vrees
Een terugkerend gezegde bij dit soort onderhandeling is: nothing is agreed untill everything is agreed. Dat geldt zeker ook hier. Soms kan een delegatie die boos wegloopt juist de oplossing dichterbij brengen, maar er is ook nog genoeg wat mis kan gaan. De algemene verwachting is dat er hoe dan ook een deal komt en dat de inzet vooral is hoe ambitieus deze gaat worden.
Twee conferenties onder één dak
De COP15 is ENORM. Er zijn naar schatting ongeveer 12.000 mensen vanuit 196 landen. Er vindt natuurkijk een formele onderhandeling plaats, waarbij landen via formele samenwerkingen of gelegenheidsgroepen de onderhandelingen voeren. Maar veruit de meeste deelnemers zijn vooral betrokken bij de 240 side-events, waarbij vertegenwoordigers vanuit onder meer Indegenous Peoples and local communities, wetenschap, NGOs, bedrijven en financiële instellingen hun geluid laten horen en overwegend oproepen tot een zeer ambitieus Global Biodiversity Framework.
Nu al historisch
Wat de uitkomst ook zal zijn, COP-15 in Montréal zal een historisch moment zijn. Enerzijds vanwege het goede of slechte resultaat, maar ook omdat er voor het eerst massale aanwezigheid is van meer dan 700 bedrijven en bijna 200 financiële instellingen. Negentig procent van deze bezoekers is nooit eerder op een biodiversiteitstop geweest. Zij zijn hier om een streng GBF te bepleiten. Dat moet een systeemverandering opleveren waardoor niet alleen bedrijven die duurzaam willen zijn stappen zetten, maar alle bedrijven gedwongen worden om stappen te zetten en er daardoor een gelijk speelveld ontstaat waarbij duurzaam handelen de norm is.
Ongemak
Dat is natuurlijk fantastisch, maar levert af en toe wel wat ongemak op. Grote oliemaatschappijen die centre stage vertellen hoe duurzaam zij al bezig zijn, of grote vermogensbeheerders die vol trots een duurzaamheid investeringsfonds presenteren, maar waarvan je je afvraagt hoe duurzaam dat echt is, als je de portfolio er op naslaat. Ik vind dat er al te veel op de borst geklopt wordt over hoe duurzaam deze bedrijven bezig zijn, maar tegelijkertijd is het ook juist het systeem als geheel dat moet veranderen. Daarbinnen hebben bedrijven beperkte handelingsruimte, zolang de regels niet veranderen.
Wat dan wel?
Allereerst vraag het van bedrijven en financiële instellingen, dat zij volledig de transitie omarmen en juist de strengst mogelijke regels bepleiten. Juist dan krijgen ze ruimte om duurzaam te ondernemen. Helaas is het nu zo dat bedrijven vaak enerzijds mooie waarden uitspreken, maar vervolgens vergaand beleid willen afzwakken omdat dit niet praktisch zou zijn. Denk alleen maar aan de simpele statiegeld discussie die al jaren speelt in Nederland, of aan het feit dat externaliteiten nog steeds niet of nauwelijks worden beprijsd.
Make It Mandatory
Een begin wordt gemaakt door de Make It Mandatory campagne, die bepleit dat alle bedrijven (vanaf een bepaald formaat) moeten rapporteren wat zij doen op het vlak van onder meer water, natuur, ontbossing en biodiversiteit. Dit is mijns inziens een heel mooie stap, maar we moeten er wel voor waken dat het niet vooral een papieren tijger wordt, maar veel rapportages, maar weinig feitelijke veranderingen in gedrag.
Whole of government, whole of society
Maar het gaat veel verder dan alleen de rol van bedrijven en het bedrijfsleven. Om echt een systeemverandering te realiseren zijn juist ook overheden aan zet. De Interface Dialogue Finance & Biodiversity, waarvan wij het secretariaat voere, heeft de afgelopen 1,5 jaar 15 sessies georganiseerd in voorbereiding op de COP15 om met vertegenwoordigers vanuit meer dan 40 landen het gesprek aan te gaan rondom het oplijnen van alle financiële stromen met biodiversiteitsdoelen. Dit heeft tot een mooie publicatie en 10 mooie aanbevelingen geleid voor zowel de GBF als de implementatie hiervan de komende jaren. Kerngedachte hierbij is dat de GBF niet alleen een taak oplevert voor beleidsmakers en politici op het vlak van natuur, maar voor de gehele overheid en de gehele samenleving.
Het momentum is er
Hoewel de feitelijke onderhandelingen met horten en stoten gaan, heerst er binnen de side-events een heel optimistische sfeer. Door de hoge opkomst van bedrijven en financiële instellingen en de overeenstemming over de noodzaak voor een ambitieus framework, is het duidelijk dat er meer momentum voor biodiversiteit is dan ooit te voren. Een veelgehoorde boodschap is dan ook, dat deze groep mensen ook zonder GBF verder gaat op de ingeslagen koers en desnoods ondanks een slecht GBF meters gaat maken. Dit is een mooie boodschap, maar die ook ten dele wordt uitgesproken om een positieve mindset bij de onderhandelaren uit te spreken. Toch zou een minder ambitieus framework een ontzettend gemiste kans zijn. Omdat het dan dus afhangt van de intrinsieke motivatie van bedrijven of er stappen worden gezet. En omdat ook als de stok hoger komt te liggen, de koplopers echt wel verder gaan, maar dan nog sneller stappen kunnen zetten zonder te ver op de troepen vooruit te lopen en concurentienadeel te ondervinden van een te ambitieus duurzaamheidsbeleid.
De heilige graal
Ik begon met de vergelijking met klimaat. Er is veel te leren van wat er al gebeurd is binnen de klimaatonderhandeling en implementatie van de UNFCCC. Natuurlijk gaat dit ook nog allemaal veel te langzaam en gaan er ook een heleboel dingen mis, dus het is te vroeg om Parijs tot een succes uit te roepen. Maar de kracht van de 1,5 graad die is opgenomen, is wel heel sterk. Overheden, bedrijven en financiële instellingen snappen wat daarmee bedoeld wordt en de welwillenden doen pogingen om dit doel door te vertalen naar doelen voor zichzelf. Binnen biodiversiteit hebben we nog niet zo’n doel en daarmee lijkt er een poolster te missen waarop iedereen zijn doelen kan scherpstellen. Ik zit zelf te broeden over niet een uitwerking kan komen aan de hand van het begrip ecosystem integrity, maar dat vraagt vooralsnog wel wat denkwerk. Aan de andere kant is er sinds kort wel een nieuw modewoord: nature-positive. Op z’n simpelst gezegd moeten we er eigenlijk voor zorgen dat elke hectare van onze planeet in vergelijking met een 0-meting op 1 januari 2020 erop vooruit gaat wat betreft biodiversiteit. Binnen de doelen wordt gezegd, nature positive by 2030, dus dat betekent dat we nog 8 jaar hebben waarin het eerst nog wat zou mogen dalen omdat we nog niet precies weten hoe we dat moeten, maar vanaf 1 januari 2030 moeten we op een verbetering staan. Hoewel biodiversiteit ingewikkeld is, denk ik dat we hiermee de eerste bouwstenen hebben voor zo’n poolster.
No-regret maatregelen en transitiepaden
Wat staan ons nu dan nog te doen? Hoewel we met z’n alleen een stuk wijzer zijn geworden sinds ik tien jaar geleden op het onderwerp biodiversiteit begon te werken, is de realiteit ook dat biodiversiteit alleen maar verder is afgenomen. Dit betekent dat we heel snel twee paden moeten volgen. Allereerst invoeren van no-regret maatregelen. Er zijn een heleboel dingen waarvan we weten dat ze beter zijn voor biodiversiteit die we dan ook op korte termijn en op schaal moeten implementeren. Tegelijkertijd zijn ook nog tal van serieuze vragen en uitdagingen. Binnen klimaat zie je dat er transitiepaden worden ontwikkeld waardoor je gevoel krijgt bij het eindpunt van de transitie en ook ziet dat het kan. Zulke paden zijn ook nodig voor biodiversiteit, om te ontsnappen uit discussies rondom kun je de wereld wel voeden zonder kunstmest, of is de energietransitie wel mogelijk zonder grootschalige aantasting van biodiversiteit. Door transitiepaden te schetsen met een eindbeeld waar je eigenlijk alleen maar blij van wordt, kun je beleidsmakers ook het vertrouwen geven om de systeemcondities echt te veranderen.
Mainstreaming capacity building
Om op een positieve noot af te sluiten. Als het ons lukt om inderdaad tot een ambitieus GBF te komen, met daarin ook een ambitieus Target 15 (rondom de rol van bedrijven), dan vraagt dat ook om veel meer mensen die uit de voeten kunnen met natural capital en integrated capitals thinking. De gratis online course ‘Valuing nature and people to inform business decision-making‘ die wij hebben ontwikkeld in samenwerking met onder meer WBCSD, IUCN en Capitals Coalition biedt een prachtige kans om op dit vlak kennis en vaardigheden op te doen en is daarmee relevanter dan ooit.
